Κατά την παράδοση, στις 29 Μαΐου 1453, ένας καλόγερος της Μονής Βαλουκλή στην Κωνσταντινούπολη τηγάνιζε ψάρια δίπλα στο αγιασμένο νερό που αναβλύζει στα θεμέλια του μοναστηριού, όταν κάποιος του μετέφερε την είδηση πως η Πόλη αλώθηκε. «Μόνο αν τα ψάρια πηδήξουν απ’ το τηγάνι και πέσουν στο αγίασμα θα σε πιστέψω», απάντησε ο καλόγερος. Πριν τελειώσει τη φράση του τα μισοτηγανισμένα ψάρια πήδηξαν στο νερό. Έτσι το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής πήρε το όνομα Βαλουκλή, από την τουρκική λέξη βαλούκ, που σημαίνει ψάρι.

Καταστράφηκε πολλές φορές

Η Μονή χτίστηκε από υλικά που περίσσεψαν από το χτίσιμο της Αγίας Σοφίας και είχε την ίδια τύχη με την Πόλη. Δυο τρομεροί σεισμοί την ερείπωσαν και ο Βούλγαρος Συμεών την έκαψε.

Ο σουλτάνος Μουράτ Β΄ έστησε τις σκηνές του στον περίβολο της Μονής το 1424, κατά την άκαρπη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, και στη συνέχεια την κατέστρεψε.

Ότι απέμεινε γκρεμίστηκε στα χρόνια μετά την άλωση της Πόλης, επί σουλτάνου Μπαγεζήτ Β΄, και τα υλικά κατεδάφισης χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση τεμένους σε άλλη περιοχή.

Το 1821, μεσούσης της επανάστασης στην Ελλάδα, οι γενίτσαροι ξέσπασαν με μανία επάνω στη Μονή.

Κατά τα Σεπτεμβριανά του 1955, όλο το κτιριακό συγκρότημα, η εκκλησία και τα κελιά, πυρπολήθηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Τότε δολοφονήθηκε ο υπέργηρος ιερομόναχος Χρύσανθος Μαντάς, του οποίου το σώμα δεν βρέθηκε ποτέ. Κακοποιήθηκε επίσης ο ηγούμενος της Μονής, επίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος, και ξυλοκοπήθηκε ο δόκιμος Ευάγγελος.

Το φανατισμένο πλήθος κατέληξε στο πατριαρχικό κοιμητήριο, που βρίσκεται στον περίβολο της Μονής, καταστρέφοντας τους τάφους και διασκορπίζοντας τα οστά των Πατριαρχών.

Εκείνη την νύχτα χάθηκε και η εικόνα της Παναγίας Βαλουκλιώτισσας, που ήταν τοποθετημένη σε ειδικό προσκυνητάριο.

Ακόμα, όμως, και μετά τις καταστροφές, κάθε Παρασκευή της Διακαινησίμου, πλήθη πιστών προσκυνούσαν πάνω απ’ τα χαλάσματα.

Οι Ρωμιοί βρήκαν για μια ακόμα φορά το κουράγιο και ανέγειραν τα επόμενα χρόνια πάλι τη Μονή υπό την καθοδήγηση του Πατριάρχη Αθηναγόρα, ενώ το 1995 την ανακαίνισε ο νυν Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος.

Συμπυκνώνει μνήμες

Ο κοσμοκαλόγερος Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, πρώτος εξάδελφος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και αξιόλογος ταξιδιωτικός δημοσιογράφος, περιέγραφε τη Μονή Βαλουκλή πριν 110 χρόνια στην εφημερίδα «Ακρόπολη», με τον παρακάτω τρόπο:

«Ιδού ο υπόγειος ναός, γεμάτος κόσμο. Πολίτισσες με τσεμπέρια και γυναίκες της Προποντίδας με ιμάτια που φτάνουν μέχρι τα πόδια. Από τη μέση και κάτω μοιάζουν ως άντρες βρακοφορεμένοι, από τη μέση κι επάνω ως ωραίες γυναίκες. Αν έρθεις της Διακαινησίμου που γιορτάζει η Μονή ούτε καν θα μπορέσεις να προσεγγίσεις το αγίασμα από τις μυριάδες των προσκυνητών».

Παλαιότερα, τα μεγάλα έσοδα της Μονής δίνονταν σε νοσοκομεία και γηροκομεία, καθώς και για την ενίσχυση φυλακισμένων. Ακόμα πιο παλιά, πριν την επανάσταση του 1821, χρησιμοποιούνταν και την εξαγορά σκλάβων, με σκοπό την άμεση απελευθέρωσή τους.

Τη Μονή ανέκαθεν διεκδικούσαν με πάθος οι Αρμένιοι, οι οποίοι το 1732 έφτιαξαν υπόγεια σήραγγα και υφάρπαξαν το νερό του Αγιάσματος, αλλά ο σουλτάνος με φιρμάνι το παραχώρησε πάλι στους Έλληνες.

Εκείνο που ταυτίζει ανεξίτηλα τη Μονή Βαλουκλή με τους Ρωμιούς είναι ο περίβολός της, που είναι στρωμένος με επιτύμβιες πλάκες από τάφους Ελλήνων της Πόλης και της Μικράς Ασίας.

Πολλοί Ρωμιοί υποχρεώθηκαν στο παρελθόν να επιλέξουν μεταξύ ελληνικής γλώσσας και ορθόδοξης πίστης, κι αυτοί επέλεξαν την πίστη. Δηλαδή, προτίμησαν να μιλούν τουρκικά παρά να εξισλαμιστούν, επιλογή που τελικά αποδείχτηκε σωτήρια για τη διατήρηση της ελληνική τους ταυτότητα.

Αντίθετα, οι μειοψηφία των Ελλήνων που κράτησε τη γλώσσα αλλά εξισλαμίστηκε, έστω και προσχηματικά, δεν άντεξε και αφομοιώθηκε από το οθωμανικό στοιχείο. Καθώς, όμως, οι τουρκόφωνοι Έλληνες δεν γνώριζαν την περίπλοκη τουρκική γραφή, που έμοιαζε με την αραβική, σκάλιζαν στις ταφόπλακες τουρκικές λέξεις με ελληνικούς χαρακτήρες.

«Συμπύκνωση μνήμης, διηγώντας τη να μην κλαις», έλεγε ο Πατριάρχης Αθηναγόρας γι' αυτό το μοναστήρι.

Λιγόστεψαν οι πιστοί

Η Βαλουκλιώτισσα, που παλιά αποτελούσε τόπο εκδρομής στην ύπαιθρο, σήμερα μοιάζει με κόκκο άμμου ανάμεσα σε αμέτρητες πολυώροφες πολυκατοικίες.

Η Μονή βρίσκεται στο προάστιο Ζεϊτίνμπουρνου της Κωνσταντινούπολης το οποίο έχει έκταση μόνο 11 τετραγωνικών χιλιομέτρων και το κατοικούν 300.000 άνθρωποι.

Καθώς εκεί παράγονται τεράστιες ποσότητες δερμάτινων ρούχων, έχουν συρρεύσει προς αναζήτηση καλύτερης τύχης μεγάλες μάζες εργατικού δυναμικού από τα βάθη της Τουρκίας.

Η Πόλη στενάζει από τον υπερπληθυσμό και οι Ρωμιοί κάτοικοί της λιγοστεύουν απελπιστικά. Η θρυλική Βαλουκλιώτισσα, που βάστηξε επί αιώνες απέναντι σε αλλεπάλληλες επιβουλές και καταστροφές, δυστυχώς ξεμένει από πιστούς.

Οι πιστοί που εκκλησιάζονται στη εκκλησία της Μονής τις Κυριακές μετριούνται στα δάχτυλα. Ευτυχώς που υπάρχουν οι Έλληνες επισκέπτες από κάθε γωνιά της Ελλάδας, που την επισκέπτονται και της δίνουν ζωή.
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com