Το Ζωγράφειο Λύκειο, που βρίσκεται στην ιστορική συνοικία του Πέραν, χτίστηκε το 1893 με κύριο χρηματοδότη τον ευεργέτη Χρηστάκη Ζωγράφο και υπεύθυνο αρχιτέκτονα τον Περικλή Φωτιάδη. Σήμερα έχει μόνο 49 μαθητές, αρκετοί εκ των οποίων μένουν πολύ μακριά από το σχολείο και παίρνουν ακόμα και καράβι για να φτάσουν σ’ αυτό. Ξυπνούν αδιαμαρτύρητα από τα χαράματα με τα κρύα και τις βροχές και διασχίζουν πολύ μεγάλες αποστάσεις, όχι μόνο για να αποκτήσουν ελληνική μόρφωση και να συναναστραφούν με άλλα ελληνόπουλα, αλλά και για να κρατήσουν ζωντανό το σχολείο τους και το γένος τους.

Υποδειγματικό σχολείο

Οι μαθητές του Ζωγραφείου σέβονται το σχολείο και δεν το αντιλαμβάνονται ως χώρο εκτόνωσης. Σαν να έχει κάποια μεταφυσική ιδιότητα το κτήριο, που ημερεύει τους ανήσυχους από τη φύση τους εφήβους και τους κάνει να μοιάζουν με αγγελούδια. Ούτε ένα κόκκο σκόνης δεν είδαμε πουθενά στο Ζωγράφειο και μείναμε άναυδοι από την αισθητική και τον εξοπλισμό των χώρων και των εργαστηρίων του.

Δεν είναι τυχαίο ότι αναδείχτηκε από το τουρκικό Υπουργείο Παιδείας στην πρώτη πεντάδα των πιο καθαρών σχολείων, ανάμεσα στα 62 συνολικά σχολεία του Πέραν.

Η διατήρηση του Ζωγραφείου σε τέλεια κατάσταση οφείλεται και στην άριστη σχέση μεταξύ καθηγητών και μαθητών, η οποία συντελεί στη δημιουργία ήρεμου σχολικού κλίματος. Η αλληλοεκτίμηση και ο σεβασμός τούς κρατάει όλους ενωμένους για μια ολόκληρη ζωή, όχι μόνο για τα χρόνια φοίτησης στο σχολείο.

Για παράδειγμα, ο αείμνηστος θρυλικός και επί 35 χρόνια διευθυντής του Ζωγραφείου Δημήτρης Φραγκόπουλος, δεν «γέρασε» ποτέ για τους μαθητές του και δεν βγήκε ποτέ στην απομαχία.

Οι λεγόμενοι «Ζωγραφιώτες» αποτελούν έναν ελληνικό πυρήνα τεράστιας συνεκτικότητας, που κανείς ποτέ δεν θα διασπάσει. Γι’ αυτό άντεξαν στις δυσκολίες, επειδή αντλεί δύναμη ο ένας από τον άλλο.

Σε καλά χέρια

Πολύ σημαντικός για την ελληνική ομογένεια είναι και ο ρόλος του νυν διευθυντή Γιάννη Δεμιρτζόγλου, ο οποίος έχει περάσει 37 συνολικά χρόνια της ζωής του στο Ζωγράφειο, ως μαθητής και καθηγητής.

Τον ρωτήσαμε αν υπάρχει κάποια διέξοδος στο πρόβλημα της συνεχούς μείωσης των μαθητών των ελληνικών σχολείων της Κωνσταντινούπολης και μας απάντησε: «Δεν απογοητευόμαστε. Αν σκεφτόμαστε τα προβλήματα κάθε μέρα δεν θα μπορούμε να συνεχίσουμε τη δουλειά μας. Διώχνουμε το δύσκολο και περιμένουμε το θαύμα».

Όταν αναρωτηθήκαμε ποιο είναι το θαύμα, μας είπε: «Να ακούγονται χαρούμενες φωνές στους διαδρόμους του σχολείου μας. Αυτό θα γίνει αν επιτραπεί να φοιτήσουν στα ελληνικά σχολεία όχι μόνο τα παιδιά που έχουν τουρκική υπηκοότητα, αλλά και τα παιδιά των Ελλαδιτών που ζουν στην Πόλη».

Πράγματι, σε ελληνοτουρκικές εταιρείες της Κωνσταντινούπολης και πανεπιστήμια εργάζονται πολλοί Έλληνες, οι οποίοι αφήνουν τα παιδιά τους στην Ελλάδα, επειδή δεν επιτρέπεται αυτά να φοιτήσουν στα ελληνικά σχολεία της Πόλης.

Μόνο ως επισκέτες μαθητές, χωρίς δικαίωμα λήψης απολυτηρίου, μπορούν να παρακολουθούν ορισμένα μόνο μαθήματα τα παιδιά των Ελλαδιτών.

Στερούνται οι άνθρωποι τις οικογένειές τους στον 21ο αιώνα, σε μια από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου, μόνο και μόνο επειδή έτυχε να είναι Έλληνες. Πρόκειται για μια απαγόρευση του αυτονόητου, που δεν αντέχει σε καμιά σύγχρονη λογική.

Πρωτιές και επιτυχίες

Στο Ζωγράφειο φοίτησαν μερικά από τα μεγαλύτερα σύγχρονα ονόματα της επιστήμης στην Τουρκία και το εξωτερικό. Όπως μας είπε ο διευθυντής του σχολείου:

«Το 97% των αποφοίτων μας ζουν στο εξωτερικό. Από αυτούς έχουν αναδειχτεί επιστήμονες υψηλής κλάσης, που διαπρέπουν σε ολόκληρο τον κόσμο. Επίσης, από τους λίγους που έμειναν στην Τουρκία αναδείχτηκαν σπουδαίοι πανεπιστημιακοί, όπως οι Κρίτων Τζούρης καθηγητής περιβαλλοντολογίας, Ιωάννα Κουτσουράδη καθηγήτρια Φιλοσοφίας, Γιώργος Στεφανόπουλος κοσμήτορας πολυτεχνείου και Γιάννης Σκαρλάτος καθηγητής κβαντοφυσικής. Νοιώθω την ανάγκη να αναφέρω και τον Παναγιώτη Αμπατζή, ο οποίος είναι πρόεδρος της φιλαρμονικής εταιρείας Κωνσταντινούπολης και εκδότης του περιοδικού ORKESTRA. Είναι ο αρχαιότερος απόφοιτος του Ζωγραφείου και τιμάται συνεχώς μέχρι σήμερα».

Το Ζωγράφειο έχει ως σχολείο σπουδαία θεατρική παράδοση, ανεβάζοντας αξιόλογες παραστάσεις στην Τουρκία και το εξωτερικό. Ο ακούραστος Γιάννης Δεμιρτζόγλου έχει μεταδώσει στους μαθητές του την αγάπη προς το θέατρο, όπως τη μετέδωσαν σ’ αυτόν οι καθηγητές του όταν ήταν μαθητής στο ίδιο σχολείο.

«Ως μαθητής είχα έφεση στο μπάσκετ επειδή είμαι ψηλός. Ένα πρωινό του 1980 οι καθηγητές μου Στέφανος Παπαδόπουλος και Γιώργος Οκταποδής διέκοψαν το παιχνίδι μου και μου ζήτησαν να παίξω σε μια σχολική παράσταση. Ανέβηκα για πέντε λεπτά στη σκηνή και μου άρεσε τόσο πολύ που δεν ξανακατέβηκα μέχρι σήμερα».

Το Ζωγράφειο έχει γίνει πόλος έλξης και για πολλά σχολεία εκτός Τουρκίας. Σε ένα χρόνο το επισκέφτηκαν 6.000 μαθητές από όλο τον κόσμο και σε ένα μόνο μήνα 49 σχολεία.

Στο συνέδριο του Ζωγραφείου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη παρέστησαν 15 σχολεία εκ των οποίων τα 12 από Ελλάδα.

Ένας Ελλαδίτης μαθητής, που συγκινήθηκε από το Ζωγράφειο και την επαφή του με τους Ρωμιούς μαθητές του, είπε στην τελετή λήξης του συνεδρίου: «Έπρεπε να ταξιδέψω εκτός Ελλάδας για να καταλάβω τι σημαίνει Ελλάδα».

Κανένα από τα βρώμικα και κατεστραμμένα σχολεία της Ελλάδας δεν αντέχει τη σύγκριση με το Ζωγράφειο. Όλα μας φταίνε στην Ελλάδα και συνεχώς γκρινιάζουμε για ελλείψεις.

Γιατί δεν πάμε στο Ζωγράφειο να δούμε πώς καταφέρνει ο Δεμιρτζόγλου με ελάχιστους συνεργάτες και ελάχιστους πόρους, να κρατάει πεντακάθαρο και λειτουργικό ένα παλάτι χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων και ηλικίας 124 ετών;

Βαριά κληρονομιά

Την παραμονή των Χριστουγέννων οι μαθητές του Ζωγραφείου βγαίνουν από το σχολείο και ψέλνουν τα κάλαντα στους δρόμους του Πέραν με συνοδεία ακορντεόν.

Οι Τούρκοι, που αγνοούν την ύπαρξη του Ζωγραφείου, εκπλήσσονται μάλλον ευχάριστα όταν βλέπουν τα καλοντυμένα Ρωμιόπουλα να ψέλνουν ωραίες μελωδίες.

Είναι πολλοί πλέον οι Τούρκοι που δηλώνουν ανοιχτά την εκτίμησή τους για τους Ρωμιούς και τη βαριά ιστορική κληρονομιά τους.

Μέχρι και ο ταξιτζής που μας μετέφερε στο Ζωγράφειο είπε κάποια στιγμή: «Υπήρχε ένας ολόκληρος ελληνικός πολιτισμός στην Πόλη, τώρα πού πήγαν και δεν ακούμε τίποτα γι' αυτούς; Στενοχωριέμαι μόλις το σκέφτομαι».

Τα λίγα Ρωμιόπουλα μοιάζουν με σταγόνα σε ωκεανό μπροστά στα πλήθη των Τούρκων που βολτάρουν στην τεράστια λεωφόρο Ιστικλάλ, η οποία διασχίζει το Πέραν.

Πριν τις απελάσεις των Ελλήνων και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο η λεωφόρος ήταν γεμάτη με ελληνικά καταστήματα και τη βάδιζαν χιλιάδες Ρωμιοί καθημερινά.

Για να φανεί το μέγεθος της συρρίκνωσης της ελληνικής κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη αρκεί να αναφερθεί ότι το 1910 λειτουργούσαν εκεί 108 ελληνικά σχολεία όλων των βαθμίδων με 20.000 μαθητές.

Το 1960 το Ζωγράφειο είχε 745 μαθητές και αναγκάστηκαν να χτίσουν δυο παραπάνω ορόφους για να τους χωρέσουν. Σήμερα οι μαθητές όλοι χωράνε σε μια αίθουσα.

Σήμερα στην Κωνσταντινούπολη λειτουργούν μόνο τρία ελληνικά σχολεία, στα οποία φοιτούν συνολικά 210 μαθητές. Αυτά, όμως, τα ελάχιστα Ελληνόπουλα της Πόλης έχουν μια ιδιαιτερότητα, που κανείς στην Τουρκία δεν πρέπει να αγνοεί και δεν δικαιούται να μην σέβεται. Είναι οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης και ολόκληρης της Τουρκίας με τις βαθύτερες ρίζες σ' αυτή την πόλη και σ' αυτή τη χώρα.
ΚΕΙΜΕΝΟ: Γιώργος Ζαφειρόπουλος, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Στέφανος Ζαφειρόπουλος
ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com