Στις αρχές του 18ου αιώνα πολλοί δραστήριοι και ασυμβίβαστοι με τους Οθωμανούς Έλληνες μετανάστευσαν από τα Επτάνησα και την υπόλοιπη υπόδουλη Ελλάδα στην Τεργέστη, όπου δημιούργησαν μεγάλες εμπορικές και ναυτιλιακές επιχειρήσεις και μεσουράνησαν στην ιταλική και διεθνή οικονομία. Από εκεί ενίσχυσαν αποφασιστικά την επανάσταση του 1821, αλλά και πρόσφεραν τεράστιο φιλανθρωπικό έργο στην πόλη που τους έδωσε καταφύγιο. Σήμερα η ελληνική κοινότητα απαριθμεί μόνο 800 μέλη και δεν έχει πλέον την οικονομική ισχύ του παρελθόντος. Διατηρεί όμως την αίγλη της και χαίρει μεγάλης εκτίμησης στην τοπική κοινωνία.

Ζωντανή μνήμη Ελλάδας

Ο 91χρονος Ευάγγελος Πανταρρώτας είναι ο μεγαλύτερος σε ηλικία Έλληνας που ζει σήμερα στην Τεργέστη. Ο πατέρας του γεννήθηκε στις Σοφάδες Καρδίτσας και από μικρός μετακόμισε με τους γονείς του στην Τεργέστη. Εκεί εξελίχθηκε σε δεινό έμπορο και εισήγαγε ελληνικά αγροτικά προϊόντα, μεταξύ των οποίων σουλτανίνα, ελιές και ξηρούς καρπούς.

Η ισχυρότερη ανάμνηση της ζωής του Ευάγγελου Πανταρρώτα στην Ιταλία είναι η ημέρα που κηρύχθηκε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος το 1940. Όπως μας περιγράφει: «Ο άτιμος ο Μουσολίνι, την ίδια μέρα έκλεισε τους λογαριασμούς των Ελλήνων στις τράπεζες και βρεθήκαμε χωρίς πεντάρα. Επίσης, ο σχολάρχης εκείνο το πρωί μου είπε πολύ θυμωμένος: Εσύ Γκρέκο, πάρε την τσάντα σου και φύγε αμέσως από το σχολείο».

Πριν από χρόνια ο Ευάγγελος Πανταρρώτας έδωσε συνέντευξη στην ελληνική τηλεόραση και τον είδαν οι μακρινοί συμπατριώτες του στην Καρδίτσα, οι οποίοι συγκινήθηκαν από τα λεγόμενά του και αποφάσισαν να του στέλνουν κάθε τρεις μήνες το τοπικό περιοδικό "Η Άρνη". Αυτό το μικρό έντυπο το περιμένει με μεγάλη ανυπομονησία, επειδή τον συνδέει με την πατρίδα του.

Μπορεί να γεννήθηκε στην Τεργέστη και να αντίκρισε πρώτη φορά στα μάτια του τα νερά της Αδριατικής, αλλά η καρδιά του χτυπάει ελληνικά και η σκέψη του ταξιδεύει στη Θεσσαλία. Γι’ αυτό επιμένει να διατηρεί ακόμα το ελληνικό διαβατήριο και δεν θέλησε να πολιτογραφηθεί ως Ιταλός.

Τελευταία φορά που ταξίδεψε στην Ελλάδα ήταν το 1994 και στενοχωριέται που λόγω ηλικίας και φυσικής αδυναμίας μάλλον δεν θα την ξαναδεί από κοντά.

Παίρνει, όμως, μια δόση Ελλάδας κάθε Κυριακή πρωί, πρώτα εκκλησιαζόμενος στην ελληνική εκκλησία του Αγίου Νικολάου και μετά πηγαίνοντας στο ξενοδοχείο της ελληνικής κοινότητας «Φιλοξένια», όπου συγκεντρώνονται οι Έλληνες της Τεργέστης και καλλιεργούν την αγάπη τους για την πατρίδα.

Τα τελευταία χρόνια μονοπωλεί τις συζητήσεις τους η οικονομική κρίση στην Ελλάδα, την οποία βιώνουν ως αληθινό πόλεμο. Βλέπουν στις τηλεοράσεις εικόνες ανθρώπων να ψάχνουν στα σκουπίδια και ματώνει η καρδιά τους. Βλέπουν επεισόδια στους δρόμους και πολιτικούς να τσακώνονται άγρια και νομίζουν ότι ξεκίνησε νέος εμφύλιος.

Με τις βαθύτερες ρίζες

Ένας άλλος εμβληματικός Έλληνας είναι ο Αντώνης Σοφιανόπουλος, ο οποίος έχει τις παλαιότερες οικογενειακές ρίζες στην Τεργέστη. Υπήρξαν κι άλλες παλαιότερες οικογένειες, αλλά οι απόγονοί τους δεν ζουν πια εκεί. Ο προπάππους του Χαράλαμπος Σοφιανόπουλος, από το Σοποτό Αχαΐας, δημιούργησε το 1862 στην Τεργέστη εταιρεία εμπορίας ποτών, την οποία στη συνέχεια μετέτρεψε σε ναυτιλιακή εταιρεία. Ο παππούς του Ιωάννης Σοφιανόπουλος παντρεύτηκε τη Μαρία Κοτζιά, αδελφή του δημάρχου Αθηναίων, η οποία έζησε κι αυτή στην Τεργέστη. Μακρινοί συγγενείς του είναι και οι Σοφιανόπουλοι που έχουν στην Ελλάδα την εταιρεία ΧΡΩΠΕΙ.

Ο Αντώνης Σοφιανόπουλος έκανε καλλιτεχνικές σπουδές στην Ιταλία και εργάζεται ως εκπαιδευτικός σε ιταλικό λύκειο. Παράλληλα, είναι αξιόλογος ζωγράφος, με αναγνώριση σε Ιταλία και Ελλάδα. «Δεν έχω κοντινούς συγγενείς στην Ελλάδα, αλλά ευτυχώς παντρεύτηκα γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη και δημιούργησα νέες ρίζες στην πατρίδα. Σαν παιδιά πηγαίναμε και σε καθολικές εκκλησίες, επειδή η μητέρα μας ήταν Ιταλίδα. Αν και βαφτιστήκαμε όλοι ορθόδοξοι, μόνο εγώ παρέμεινα ορθόδοξος από τα τέσσερα αδέλφια μου. Ήταν προσωπική μου επιλογή και ούτε στιγμή δεν το μετάνιωσα».

Ο Αντώνης Σοφιανόπουλος μιλάει με μικρή δυσκολία τα ελληνικά, αλλά οι δυο γιοί του τα μιλούν τέλεια και είναι ξετρελαμένοι με την Ελλάδα και ειδικά τη Θεσσαλονίκη. Έρχονται στην πατρίδα οικογενειακά για διακοπές τουλάχιστον ένα μήνα κάθε χρόνο και πληγώνονται που βλέπουν όλο και περισσότερα καμένα δάση και καταπατημένες εκτάσεις από αυθαίρετα κτίσματα.

Δεύτερο κύμα μεταναστών

Στην Τεργέστη δεν ζουν μόνο Έλληνες που προέρχονται από την ιστορική ελληνική κοινότητα, αλλά και αρκετοί Ελλαδίτες που πήγαν εκεί τις τελευταίες δεκαετίες για σπουδές και έμειναν μόνιμα. Οι τελευταίοι έκαναν οικογένειες στην Τεργέστη και μαζί με τα παιδιά τους αιμοδότησαν σημαντικά την ελληνική κοινότητα.

Γιος ενός Έλληνα από τη Σκόπελο, που ανήκει στην προηγούμενη κατηγορία, είναι και ο νεαρός νεωκόρος του Αγίου Νικολάου, Γιάννης Τζουβελέκης. Αν και η μητέρα του είναι καθολική Ιταλίδα, ο ίδιος ένιωσε από παιδί μια δυνατή έλξη προς την ορθοδοξία και τον ελληνισμό, που καθόρισαν αποφασιστικά τη μετέπειτα ζωή του. Λατρεύει τη Σκόπελο και τα ξαδέλφια του που ζουν εκεί, γι αυτό πηγαίνει κάθε καλοκαίρι για διακοπές στο νησί.

«Αν εύρισκα δουλειά στη Σκόπελο θα πήγαινα να ζήσω εκεί με τη γυναίκα και το παιδί μου. Θα χαιρόμαστε τη θάλασσα, τις παρέες, το κλίμα, τα φαγητά και τη μουσική. Λατρεύω τις ελληνικές γιορτές, που μαζεύονται οι οικογένειες και γλεντούν. Τρελαίνομαι για το ψητό αρνί με πατάτες, για τα τραγούδια του Κότσιρα, των Πυξ Λαξ, των Καστιμιχαίων και του Σαββόπουλου. Λατρεύω και τον Ολυμπιακό».

Οι αδελφές Ειρήνη και Δήμητρα Κοντογιάννη γεννήθηκαν στην Τεργέστη από Ιταλίδα μητέρα και Έλληνα πατέρα. Στην Ιταλία τις αποκαλούν Ελληνίδες και στην Ελλάδα Ιταλίδες. «Μόλις πήγα για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη ένοιωσα σοκ ταυτότητας και μου κακοφάνηκε που δεν τρώνε κάθε μέρα μακαρόνια. Τώρα όλοι οι δρόμοι με οδηγούν στη Θεσσαλονίκη, τα μαγικά νησιά και τους καταπληκτικούς Πυξ Λαξ», λέει η Ειρήνη. Η Δήμητρα συμπληρώνει: «Μόλις σκοτώθηκε ο Αλέξης Γρηγορόπουλος λυπηθήκαμε σαν να ήταν αδελφός μας και οργανώσαμε εκδήλωση διαμαρτυρίας στην Τεργέστη».

Ελληνικό σχολείο

Στην Τεργέστη λειτουργεί δημοτικό σχολείο, που χρονολογείται από το 18ο αιώνα, και έχει σήμερα 25 μαθητές. Δυστυχώς, λόγω της οικονομικής κρίσης έπαψε η Ελλάδα μετά το 2010 να αποσπά εκπαιδευτικό στην Τεργέστη και η θέση αυτή καλύπτεται από φιλόλογο της ελληνικής κοινότητας.

Είναι αρκετοί, επίσης, οι Έλληνες της Τεργέστης που παρακολουθούν μαθήματα ελληνικής γλώσσας για ενηλίκους στο ανακαινισμένο κτίριο της ελληνικής κοινότητας. Δεν θέλουν μόνο να βελτιώσουν τη γλώσσα τους, αλλά να μάθουν ελληνικές ειδήσεις από τον δάσκαλο και να μοιραστούν με τους συμμαθητές τους την αγάπη τους για την Ελλάδα.

Στον ίδιο χώρο παραδίδονται και μαθήματα ελληνικών παραδοσιακών χορών, τα οποία παρακολουθούν εκτός από Έλληνες και πολλοί Ιταλοί. Επίσης, στο ίδιο κτίριο στεγάζεται η βιβλιοθήκη και το μουσείο της ελληνικής κοινότητας, που περιέχουν βιβλία, πίνακες ζωγραφικής και άλλα εκθέματα μεγάλης ιστορικής αξίας.

Λόγω του διαπολιτισμικού χαρακτήρα της Τεργέστης και της ύπαρξης της ιστορικής ελληνικής κοινότητας, δημιουργήθηκε εκεί το 2007 η έδρα της Εστίας Ιταλίας του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, με στόχο την προβολή του ελληνικού πολιτισμού και τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας σε όλη την Ιταλία. Από τότε έχουν πραγματοποιηθεί πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκπαιδευτικές δράσεις, που έχουν ενισχύσει την αίγλη και την επιρροή της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή.

Οι Έλληνες χαίρουν εκτίμησης

Ακόμα και αν πληγεί η φήμη της Ελλάδας σε όλο τον κόσμο, στην Τεργέστη δεν θα πάψουν να υπάρχουν άνθρωποι που εκτιμούν τους Έλληνες. Ίσως καμία άλλη ελληνική κοινότητα του εξωτερικού δεν απολαμβάνει τόσο μεγάλη αναγνώριση και σεβασμό στη δεύτερη πατρίδα της.

Όπως μας εξήγησε η διευθύντρια της Εστίας Ιταλίας του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Αλίκη Κεφαλογιάννη-Χατζάκη: «Σε άλλες χώρες οι Έλληνες μετανάστες γνώρισαν διακρίσεις και πάλεψαν σκληρά για να γίνουν κοινωνικά αποδεκτοί, στην Τεργέστη καταξιώθηκαν από τα πρώτα τους βήματα και αποτελούν την αφρόκρεμα. Οι Τριεστίνοι μάς θεωρούν σπουδαίους ευεργέτες και μας έχουν πολύ ψηλά στη συνείδησή τους, ενώ παράλληλα ενδιαφέρονται ενεργά για την ελληνική κουλτούρα. Ο ελληνισμός είναι βαθιά ριζωμένος μέσα τους, επειδή αποτελεί μέρος της ιστορίας της πόλης τους. Γι’ αυτό, άλλωστε, επελέγη η Τεργέστη ως έδρα της Εστίας Ιταλίας Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού».
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Γιάννης Τζουβελέκης, από Ιταλίδα μητέρα, νεωκόρος του Αγ. Νικολάου.

Τα μέλη της ελληνικής κοινότητας παρακολουθούν εκδήλωση της Εστίας Ιταλίας του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, που εδρεύει στην Τεργέστη. (Φωτο: Αρχείο Ελ. Ιδρ. Πολιτισμού)

Έλληνες περιφέρουν τον Επιτάφιο της Μεγάλης Παρασκευής στους δρόμους της Τεργέστης. (Φωτο: Αρχείο Ελ. Ιδρ. Πολιτισμού)

Στο ελληνικό ξενοδοχείο "Φιλοξένια" κυριαρχούν οι ελληνικές επιγραφές και παραστάσεις.

Το ελληνικό νεκροταφείο της Τεργέστης αποτελεί ένα υπαίθριο μουσείο τέχνης.

Το εξαιρετικό μέγαρο που έχτισε ο Δημήτρης Καρτσιώτης, σπουδαίος έμπορος και ευεργέτης με καταγωγή από την Κυνουρία Αρκαδίας.

Αρχιτεκτονική λεπτομέρεια από ελληνικό μέγαρο στην Τεργέστη.

Τοιχογραφία με παράσταση της Επανάστασης του 1821, στην είσοδο της οικίας της ελληνικής οικογένειας Ομήρου, που φιλοτεχνήθηκε το 1861 από άγνωστο καλλιτέχνη. Σήμερα το κτίριο κατοικείται από Ιταλούς.

Η πρώτη σελίδα του καταστατικού της κοινότητας των Ελλήνων Ορθοδόξων Τεργέστης, που παραχωρήθηκε με αυτοκρατορικό διάταγμα από τη Μαρία Θηρεσία το 1784.

Φύλλο εβδομαδιαίας ελληνικής εφημερίδας της Τεργέστης του 1884.

Οι Έλληνες χρηματοδότησαν τη δημιουργία πολλών τμημάτων του πανεπιστημίου της Τεργέστης, μεταξύ των οποίων το φημισμένο τμήμα Ψυχιατρικής.

Πολλοί δρόμοι της Τεργέστης έχουν πάρει ελληνικά ονόματα.

Ο πανεπιστημιακός και γλωσσολόγος Γεώργιος Μπαμπινιώτης σε εκδήλωση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Τεργέστης. (Φωτο: Αρχείο Ελ. Ιδρ. Πολιτισμού)

Ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής σε εκδήλωση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού. (Φωτο: Αρχείο Ελ. Ιδρ. Πολιτισμού)

Έλληνες της Τεργέστης σε εκδήλωση για τη Μαρία Κάλλας. (Φωτο: Αρχείο Ελ. Ιδρ. Πολιτισμού)

Νυχτερινή άποψη της Τεργέστης από τη θάλασσα.

---